Hibernate Dərin Baxış

Hibernate, JPA spesifikasiyasının ən geniş istifadə edilən implementasiyalarından biridir (lakin JPA-dan əvvəl mövcud idi və daha aşağı səviyyəli imkanlar təqdim edir). Bu sənəd Spring Data JPA səviyyəsindən daha dərin Hibernate xüsusiyyətlərini izah edir.

Hibernate vs JPA

Mövzu	JPA	Hibernate
Standart	Specification API	Implementation + əlavə extension-lar
Query	JPQL	HQL (JPQL super-set)
Criteria	Criteria API	Criteria + Hibernate-ə xas özelliklər
Cache strategiyaları	Ümumi interfeys	Ətraflı provider xüsusiyyətləri
NaturalId	Standarta daxil deyil	Dəstək var
Multi-Tenant	Məhdud	Daha çox pattern

Əsas Arxitektura

Termin	İzah
Session	EntityManager analoqu (stateful)
SessionFactory	Application-wide, thread-safe, heavyweight obyekt
Persistence Context	Managed entity-lərin dəqiq snapshot-u
Dirty Checking	Dəyişən sahələrin avtomatik aşkarlanması
Flush	Dəyişikliklərin SQL-ə çevrilib DB-yə göndərilməsi
Flush Mode	AUTO, COMMIT, MANUAL

Session Yaratma (Standalone)

Koda bax

Configuration cfg = new Configuration().configure(); // hibernate.cfg.xml
ServiceRegistry registry = new StandardServiceRegistryBuilder()
    .applySettings(cfg.getProperties()).build();
SessionFactory sf = cfg.buildSessionFactory(registry);
try(Session session = sf.openSession()){
    Transaction tx = session.beginTransaction();
    // iş
    tx.commit();
}

Flush Davranışı

Flush Mode	Nə Zaman Flush	İstifadə
AUTO	Sorğu əvvəlində / transaction sonunda	Default
COMMIT	Yalnız commit zamanı	Performans artımı, lakin stale read riski
MANUAL	Əl ilə flush() çağırışı	Xüsusi bulk əməliyyatlar

Dirty Checking Mexanizmi

Hibernate entity snapshot saxlayır. Getter/setter ilə dəyişən sahələr commit zamanı müqayisə edilir. Final/primitive dəyişmələri düzgün dizayn et. @DynamicUpdate əlavə sütun sayını azalda bilər.

Entity Mapping Genişlənmələri

Hibernate Annotasiyası	Məqsəd
@Type	Custom tip map
@NaturalId	Təbii unikal açar
@Formula	Virtual sütun (subquery expression)
@CreationTimestamp	Avtomatik timestamp
@UpdateTimestamp	Update zamanı timestamp
@BatchSize	Batch loading hint

Koda bax

@Entity
@BatchSize(size = 20)
class Product {
    @Id @GeneratedValue Long id;

    @NaturalId
    @Column(unique = true, nullable = false)
    private String sku;

    @Formula("(select avg(r.rating) from review r where r.product_id = id)")
    private Double avgRating;
}

İnheritence Strategiyaları

Strategiya	Annotasiya	Üstünlük	Çatışmazlıq
Single Table	@Inheritance(SINGLE_TABLE)	Performans, az join	Sütun israfı, nullable-lar
Joined	@Inheritance(JOINED)	Normalizasiya	Join overhead
Table Per Class	@Inheritance(TABLE_PER_CLASS)	Ayrı cədvəllər	Union sorğuları bahalı

Koleksiya Tipləri

Tip	Davranış
List	Order saxlanır (ORDER BY / @OrderColumn)
Set	Unikal elementlər
Map	Key-value (join table ilə)
SortedSet/SortedMap	Comparable tələb

Fetch Strategiyaları (Hibernate Əlavələri)

Mexanizm	İzah
@BatchSize	Eyni tip LAZY obyektləri IN (...) ilə yükləyir
SUBSELECT	İlk sorğudan sonra qalanları subselect ilə çəkir
SECOND LEVEL CACHE	LAZY obyekt DB əvəzinə cache-dən

İkinci Səviyyə Cache (2LC)

Layer	İzah
1-ci (Session)	Transaction scope
2-ci	SessionFactory scope
Query Cache	Sorğunun nəticə ID-lərini saxlayır

Cache Strategiyaları

Strategiya	Məqsəd
READ_ONLY	Dəyişməyən data (lookup tables)
READ_WRITE	Konsistent yazma/oxuma
NONSTRICT_READ_WRITE	Zəif konsistensiya, daha sürətli
TRANSACTIONAL	JTA səviyyəli sərt konsistensiya

Koda bax

<!-- hibernate.cfg.xml -->
<property name="hibernate.cache.use_second_level_cache">true</property>
<property name="hibernate.cache.region.factory_class">org.hibernate.cache.jcache.JCacheRegionFactory</property>
<property name="hibernate.javax.cache.provider">org.ehcache.jsr107.EhcacheCachingProvider</property>

Query API-ları

API	Üstünlük
HQL	Entity yönümlü
Criteria	Dinamik tip təhlükəsiz
Native SQL	Performans kritik / xüsusi funksiyalar
Statik Named Query	Reuse + startup yoxlanışı

Koda bax

List<Product> list = session.createQuery("from Product p where p.price > :min", Product.class)
    .setParameter("min", 100)
    .setMaxResults(50)
    .list();

Scrollable Results / Streaming

Böyük dataset-lərdə memory istifadəsini reduce etmək üçün.

Koda bax

ScrollableResults results = session.createQuery("from Order", Order.class)
    .setFetchSize(50)
    .scroll(ScrollMode.FORWARD_ONLY);
while(results.next()){
    Order o = (Order) results.get()[0];
    // prosess
    if(results.getRowNumber() % 50 == 0){
        session.clear(); // memory təmizlə
    }
}

Batch Operations

Texnika	İzah
JDBC batch	hibernate.jdbc.batch_size
StatelessSession	1-ci səviyyə cache olmadan sürətli bulk
Session#clear	Memory blow-up qarşısı

Koda bax

Session session = sessionFactory.openSession();
Transaction tx = session.beginTransaction();
for(int i=0;i<10_000;i++){
    User u = new User();
    u.setUsername("u"+i);
    session.persist(u);
    if(i % 50 == 0){
        session.flush();
        session.clear();
    }
}
tx.commit();

Interceptor və Event Sistemi

Mexanizm	Məqsəd
Interceptor	Lifecycle hook-lar (onSave, onDelete)
EventListener	Daha granular event-lər
EntityListener	JPA səviyyəli (@PrePersist ...)

Koda bax

public class AuditInterceptor extends EmptyInterceptor {
    @Override
    public boolean onFlushDirty(Object entity, Serializable id, Object[] currentState,
                                Object[] previousState, String[] propertyNames, Type[] types) {
        if(entity instanceof Auditable a){
            a.setUpdatedAt(Instant.now());
        }
        return false;
    }
}

Natural ID Lookup

Koda bax

Product p = session.byNaturalId(Product.class)
    .using("sku", "ABC-123")
    .load();

Multi-Tenancy Yanaşmaları

Model	İzah
Separate DB	Hər tenant üçün ayrıca DB
Separate Schema	Eyni DB, fərqli schema
Discriminator Column	Tək cədvəl, tenant_id sütunu

Discriminator modeli sadə, lakin data izoləsi zəif; ayrı DB modeli güclü, amma əməliyyat yükü çox.

Locking Strategiyaları

Strategiya	Annotasiya	İstifadə
Optimistic	@Version	Konflikt az
Pessimistic	LockMode.PESSIMISTIC_WRITE	Yüksək yarış
Optimistic Force Increment	LockMode.OPTIMISTIC_FORCE_INCREMENT	Versiya artırma məcburi

Koda bax

Order o = session.find(Order.class, id, LockMode.PESSIMISTIC_WRITE);

SQL Output Tənzimləmə

Parametr	Effekti
hibernate.show_sql	Konsolda SQL
hibernate.format_sql	Oxunaqlı format
hibernate.highlight_sql	Rəngli (Hibernate 6)
hibernate.generate_statistics	Metriklər və log

Performance Check List

• LAZY default saxla (EAGER-i azaldır)
• Fetch join + limit (cartesian explosion olmasın)
• Batch size (hibernate.default_batch_fetch_size = 16/32)
• İkinci səviyyə cache yalnız read-most üçün
• Hər 50-100 entity-də flush/clear bulk zamanı
• Projections: DTO (entity tam yükləmək əvəzinə)
• StatelessSession bulk insert

Tipik Anti-Patternlər

Problem	Nəticə
Açıq Session UI (OSIV) sui-istifadə	Gec DB çağırışları, sürpriz sorğular
EAGER chain-lər	Şişmiş SELECT, N+1 zənciri
Hər sorğuda yeni SessionFactory	Startup cost + memory
Çox böyük bir transaction	Lock müddətinin artması
Random flush çağırışları	Gözlənilməz performans

Sual-Cavab

Sual	Cavab
JPA-dan niyə aşağı səviyyəyə enim?	Xüsusi optimizasiya / extension ehtiyacı
StatelessSession nə verir?	1-ci səviyyə cache/dirty checking yoxdur → sürət
Query cache nə saxlayır?	ID siyahısı (entity-lər ayrıca 2LC-dən yüklənir)
NaturalId üstünlüyü?	Alternativ unikal açar ilə tez lookup
flush() nə edir?	Change Set → SQL generation & execution

Ən Yaxşı Təcrübələr

• SessionFactory-ni application lifecycle boyu reuse et
• Monitoring: generate_statistics=true ilə lokal analiz → prod-da metric exporter istifadə et
• Domain modelini aggregate sərhədləri ilə dizayn et (lazımsız uzun obyekt qrafı yükləmə)
• Custom tip üçün AttributeConverter və ya @Type istifadə et
• Sorğu sayı və ölçüsünü profil et (p95/p99 latency)

Növbəti Addım

Hibernate biliklərini möhkəmləndirmək üçün: spring/jpa sənədini yenidən nəzərdən keçir və DB dizayn optimallaşdırması üçün database/indeksler bölməsinə bax.